Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Przasnyszu

Najczęściej to … DYSLALIA

         Mowa odgrywa ważną rolę w społecznych kontaktach człowieka. Dzięki odbieraniu i rozumieniu mowy dziecko poznaje otaczający je świat, a dzięki umiejętności mówienia i precyzyjnej komunikacji zdobywa potrzebne mu informacje, wyraża własne myśli, uczucia i pragnienia. Prawidłowy rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju jego osobowości, warunkuje proces myślenia dziecka oraz jego rozwój społeczny.

         Najczęściej spotykanym zaburzeniem mowy wieku przedszkolnego oraz młodszego wieku szkolnego jest dyslalia. Termin brzmiący dość zagadkowo, choć oznacza po prostu wadę wymowy, a pojawiające się nieprawidłowości realizacyjne mogą dotyczyć jednej, kilku lub wszystkich głosek.

        Dziecko zmagające się z dyslalią próbuje się komunikować na tyle, na ile potrafi. Stworzono więc charakterystyczny podział dyslalii z uwagi na realizację dźwięków:

1. MOGILALIA

  Opuszczanie dźwięku, czyli tzw. elizja. Dziecko nie wymawia danej głoski, opuszcza ją.  np.[płotek→potek], [mleko→meko].

2.  PARALALIA

Zastępowanie dźwięku innym, czyli tzw. substytucja.

Dziecko nie mając możliwości wypowiedzenia danej głoski zastępuje ją innym dźwiękiem, np. [szkoła→skoła], [samolot→śamolot], [ryba→lyba], [lalka→jajka], [Kuba→Tuba].

3.  DYSLALIA WŁAŚCIWA

Zniekształcanie dźwięku tzw. deformacja. 

Dziecko realizuje głoskę, ale w sposób nieprawidłowy, wadliwy. Z powodu niepoprawnego ułożenia narządów mowy brzmienie artykułowanej głoski ulega deformacji. Do dyslalii o charakterze deformacji zaliczamy najczęściej:

  • Sygmatyzm, czyli nieprawidłowa realizacja tzw. głosek dentalizowanych, do których zaliczamy: [ś, ź, ć, dź]; [s, z, c, dz]; [sz, ż, cz, dż]. Najczęściej występuje:

- sygmatyzm interdentalny, czyli seplenienie międzyzębowe, język wówczas jest spłaszczony i wysuwa się między zęby, a powietrze rozprasza się po całej powierzchni,

- sygmatyzm wargowo-zębowy, gdy dolne siekacze stykają się z górną wargą lub górne siekacze z dolną wargą, język nie bierze udziału w artykulacji,

- sygmatyzm boczny, podczas którego dziecko nie emituje powietrza w linii prostej, lecz z jednej strony lub z obu stron. Przyczyną utrwalenia się nawyków artykulacyjnych, charakteryzujących się asymetrycznością szczelin może być mniejsza sprawność mięśni lewej czy prawej połowy języka,

- sygmatyzm boczny międzyzębowy, jest połączeniem objawów sygmatyzmu bocznego i międzyzębowego,

- sygmatyzm przyzębowy, podczas którego szeroki, płasko ułożony przód języka zbliża się do wewnętrznej strony siekaczy, wzdłuż języka nie tworzy się rowek i powietrze przechodzi szerokim strumieniem.

  •       Lambdacyzm, gdy dziecko ma problem z realizacją głoski [l]. Przyczyną jest zwykle niska sprawność języka, głównie osłabiona możliwość jego pionizacji. 
  •      Rotacyzm, czyli niewłaściwa wymowa głoski [r], dziecko tworzy dźwięk nie występujący w systemie fonetycznym naszego języka. Dochodzi do zmiany miejsca artykulacji i np. głoska [r] powstaje w wyniku drgań języczka, warg czy policzków.  W zależności od miejsca, w którym dźwięk powstaje, rozróżnia się liczne odmiany rotacyzmu właściwego. Przyczyną rotacyzmu jest na ogół nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (zbyt duży lub zbyt gruby język, krótkie wędzidełko podjęzykowe, anomalie podniebienia twardego oraz zgryzowe), jak również niska sprawność języka.
  •      Kappacyzm, czyli nieprawidłowa wymowa głosek tylnojęzykowych zwartych: k , g , k`, g`. Przyczyną jest najczęściej niska sprawność ruchowa języka, głównie jego tylnej części oraz nadwrażliwość dotykowa w obrębie jamy ustnej.
  •      Gammacyzm, dotyczy niewłaściwej wymowy głoski [g],
  •      Betacyzm - dziecko nieprawidłowo realizuje głoskę [p],[b]. Przyczyną są trudności w rozróżnianiu obu rodzajów dźwięków słuchem, a także złe oddychanie i mało sprawne narządy artykulacyjne głównie wargi.
  •     Mowa bezdźwięczna, polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie, bez drgań wiązadeł głosowych, np. [ż→sz], [z→s], [ź→ś], [d→t], [g→k], [d→t]. Przyczyną bezdźwięczności są zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego. Przy mowie bezdźwięcznej z reguły występuje obniżone napięcie mięśniowe warg i policzków, głos jest cichy, monotonny, bezbarwny.

        Wady wymowy wynikają z bardzo różnych przyczyn, które nie zawsze można łatwo określić. Występowanie u dziecka dyslalii najczęściej upatruje się w:

  •  nieprawidłowym funkcjonowaniu narządów mowy, a więc niewystarczającej sprawności warg, zakłóceń pracy mięśni napinających wiązadła głosowe, trudnościach z koordynacją pracy wiązadeł głosowych, braku pionizacji język i nieprawidłowym funkcjonowaniu pierścienia gardłowego,
  •  nieprawidłowym funkcjonowaniu narządu słuchu, co przejawia się obniżeniem słyszalności, upośledzeniem słuchu, problemami z analizą i syntezą głoskową wyrazu, zaburzeniami słuchu fonematycznego odpowiedzialnego za rozróżnianie i wyodrębnianie dźwięków mowy,
  • niesprzyjającym dziecku środowisku, mogą to być błędy językowe popełniane wśród najbliższych, rzadkie rozmowy, nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, psychiki dziecka oraz opóźnienia rozwój motorycznego.

       Terapia dyslalii zależy od jej przyczyny oraz rodzaju. Jeśli dyslalia wynika z przyczyn anatomicznych (np. wady zgryzu), zazwyczaj niezbędne jest wcześniejsze skorygowanie danej nieprawidłowości a następnie podjęcie terapii logopedycznej.

        Gdy jednak taka interwencja nie jest potrzebna, leczenie dyslalii dopasowane jest do jej rodzaju. Polega głównie na regularnych ćwiczeniach usprawniających funkcje oddechowe oraz narządy mowy, wywoływaniu brakujących lub nieprawidłowo realizowanych głosek i ich utrwalaniu.

Opracowała: Marta Wiechowska -Pykała - logopeda